Araştırmanıza belirleyici bir soruyla başlayın. Örneğin, küresel ısınmanın etkilerini araştırıyorsanız, oldukça genel olan “küresel ısınmanın etkileri nedir?” sorusu yerine araştırmanın kapsamını daha çok belirleyen aşağıdaki gibi sorularla başlayabilirsiniz:
Araştırmanıza başlamadan önce temel kavramları ve anahtar kelimeleri sorularınızla belirlemelisiniz. Eğer elektronik ortamda yapacağınız bir araştırmada karşınıza gereğinden fazla bilgi ve kaynak çıkarsa araştırmanın konusunu ve/veya kapsamını daraltmak amacıyla ayırt edici anahtar kelimeler kullanmanız gerekebilir. Bunun için mantıksal arama araçlarından (Boolean operatör) faydalanabilirsiniz. Eğer çok az bilgiye ulaştıysanız araştırma konunuzun kapsamını genişletmeniz gerekebilir. Daha geniş bilgiye ulaşmak için seçtiğiniz anahtar kelimelerin benzerlerini ve/veya eş anlamlılarını denemelisiniz.
Araştırmanızla ilgili ana tema ve anahtar kelimeleri belirledikten sonra, bu konuyu ayrıntılara girmeden genel olarak ele alan bir veya daha fazla kaynağa başvurunuz. Bu kaynaklar araştırmanızın çerçevesi ve bu konuda daha önce yapılmış çalışmalar hakkında fikir verir. Ansiklopediler ve sözlükler genellikle ilk başvurulan kaynaklardır. Eğer daha kapsamlı ve güncel bilgilere ihtiyaç duyursanız konuyla ilgili kitaplara ve akademik dergilere başvurabilirsiniz.
Yordam olarak adlandırılan kütüphanedeki elektronik katalog sistemi, gerek kampüs içinden gerekse dünyanın herhangi bir köşesinden kütüphane kataloğuna erişim sağlar. Bu katalog sayesinde kütüphanede bulunan kitap ve diğer yayınların detayları görülebilir. Araştırılan konuyla ilgili elde edilmiş verilerin azlığına veya çokluğuna göre yalnızca konu başlıkları doğrultusunda genel bir araştırma yapılabilir veya kütüphane tarafından ayrıntılarıyla kataloglanmış herhangi bir eserin tüm tasnif ve bibliyografik detaylarına erişilebilir.
Kütüphanede iseniz, kullanıcılar için ayrılmış tüm bilgisayarlardan, kütüphane dışındaysanız internet bağlantısı olan her yerden kataloğa erişebilirsiniz. Bunun için kullanabileceğiniz bilgisayarların çoğu giriş katında Ödünç Verme Bölümü’nün hemen yakınındadır. Kullanıcılar, aşağıdaki adreslerden kataloğa ulaşabilirler:
Yordam kütüphane yazılımı, kullanıcıların özellikle yazarın adının ve eserin başlığının bilindiği durumlarda aranılan kaynağa doğrudan erişimlerini sağlar. Diğer taraftan yazar adı veya eser başlığı gibi yeterli bilgilerin bulunmadığı durumlarda herhangi bir konu başlığı altında genel bir tarama imkanı sağlayarak aranılan esere ulaşmayı kolaylaştırır. Katalog kullanımı ile ilgili izlenecek adımlar için tıklayınız
Kitabın kütüphane içindeki yerini belirlemek için gereken üç önemli bilgi karşınıza gelecektir.
Eserin bulunduğu yer (bölüm): Hangi salonda olduğu bilgisi
Yer numarası: aranan kitabın hangi konuların bulunduğu raflarda ve o konuyla ilgili diğer kitapların arasında tam olarak nerede olduğunu gösteren ve yalnızca o kitaba özgü olan kod
Durum : kitabın ödünç alınmaya müsait olup olmadığını, onarımda olup olmadığını veya başka bir kullanıcı tarafından ödünç alınıp alınmadığını gösteren bilgi
Yukarıda vermiş olduğumuz örnek taramaya dönecek olursak artık aramakta olduğunuz kitabın Kitap Salonunda olduğunu ve Rafta olduğunu biliyorsunuz. Bu araştırılan kitabın bulunmasında çok iyi bir başlangıç olmakla beraber Kitap Salonunda bulunan eserlerin içinde kitabın tam yerini tespit edebilmek için daha fazla detaya ihtiyacınız olacaktır. Bu aşamada yer numarası yardımınıza yetişir.
Yer numarası aradığımız eserin tam olarak hangi rafta, hangi sırada olduğunu göstermesi ve böylelikle eserin kolayca bulunmasını sağladığı için son derece önemlidir.
Yer Numarası: QS17./D47 1997
Katalogda görülen numaranın aynısı kütüphanede bulmaya çalıştığımız kitabın sırtında da yer alır. Kitabın yer numarasını “okumayı” bilmek son derece değerli bir beceridir. Yer numarasını oluşturan harf ve rakamların ne ifade ettiğini anlamakta ne kadar başarılıysanız kitabın raflardaki yerini o oranda hızlı ve kolay bulabilirsiniz.
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Kütüphanesi’nin de kullandığı Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi’nde (LCC – Library of Congress Classification) konular harflerle temsil edilmektedir. Örneğin tarih için D, sosyal bilimler için H, hukuk için K, dil ve edebiyat için P , Tıp için R harfleri kullanılmaktadır. Bu harfler sınıflandırma işaretleri olarak kullanılmaktadır. Belirli bir alanla ilgili eser, o alan için belirlenen sınıflandırma işareti olan harf altında o alanla ilgili diğer eserlerle birlikte bulundurulur.
LC sisteminde R harfi tıp ve sağlık bilimleri alanındaki materyalleri ayrıntıya girmeden çok genel olarak tanımlar. R harfinin yanına başka bir harfin eklenmesiyle birlikte genelden ayrıntıya doğru alt kümeler ortaya çıkar. R harfi altında yer alan alt kümeler genel pataloji, cerrahi, dahili bilimler vb. değişik alanlara uzanabilir. Harflerin hangi konuları temsil ettiğini bilmek kütüphanedeki araştırmalarınız için yararlı olacaktır. Esere verilen harfler ve rakamlar o eserin konusunu tam olarak tanımladığı gibi aynı zamanda kitabın raftaki adresidir.
Katalogta bir arama yapıldığında eserle ilgili ayrıntıların bulunduğu sayfanın merkezinde yer numarasının yer aldığını ve bu numaranın aynısının raftaki eserin sırtında da bulunduğunu unutmamalısınız.
Yukarıdaki temsili kitaplar LC sınıflandırma sistemine göre sıralanarak rafa yerleştirilmiştir. Görüleceği gibi her kitap taşıdığı yer numarasındaki ilk harfe göre alfabetik olarak soldan sağa doğru sıralanmıştır.
Üstteki örneğimizde, bu defa H harfi ile başlayan kitaplar doğru şekilde dizilmistir. H harfinden sonra gelen harfler için de alfabetik bir sıralamaya gidildiğini ve H harfinin HD harflerinden önce, HD harflerinin ise HL harflerinden once yerleştirildiğini görüyorsunuz.
Yukarıdaki örnekte HA sınıfı altında yer alan kitapların, salt H harfini taşıyan kitaplardan sonra geldiği görülmektedir. HA harflerini taşıyan üç kitabın sıralanmasının ise HA harflerinden sonra gelen rakamlara göre küçükten büyüğe doğru yapıldığı ve sonra gelen harf ve rakamlardan ayırmak üzere bir nokta koyulduğu görülür.
Eğer harf sırasından sonra rakam sıraları da aynı ise (örnekte kitapların hepsinde harfler A, rakam da 24’den oluşmaktadır) noktadan sonra gelen harfler için alfabetik sıra, harflerden sonra gelen rakamlar içinse onlu sistem göz önüne alınarak kitaplar sıralanır. Bu sistemde harften sonra gelen rakamların toplam sayısal değeri yerine onlu sisteme göre dizilimi dikkate alınır. Örnekte sıralanan kitaplardan, rafın başında yer numarası “.A6” olan kitabın, rafın sonunda numarası “.A7” olan kitaptan önce gelmesi şaşırtıcı değildir. Fakat arada olan kitapların “.A” harfinden sonra 65 ve 652 olan numaraları sayısal değer bakımından 7’den fazla göründüğü için şaşırtabilir. Yer numarasında “.” ve “harf”ten sonra gelen rakamlar onlu sisteme göre sıralandıklarından yer numarası “.A6” olarak başlayan tüm kitaplar (6’nın yanına kaç rakam gelirse gelsin) 7’den önce sıralanacaktır. Örneğimizde de “.A6” numaralı kitaptan sonra sıralanmış olan “.A65” ya da “.A652” numaralı kitaplar “.A7” numaralı kitaptan önce gelmektedir.
Rehberimizin bu bölümünde sınıflandırma sisteminde kullanılan harfleri genel olarak göreceğiz. LC sisteminde tüm bilgi alanları A’dan Z’ye kadar olan harfler altında gruplandırılmıştır (ileride ortaya çıkabilecek yeni konular için ayrıldıklarından W, X, and Y harfleri şu anda kullanılmamaktadır; I ve O harfleri ise karışıklığa yer vermemek için kullanılmamaktadır). LC sisteminde konular aşağıdaki harflerle sınıflandırılmıştır:
LC sınıflandırma sisteminin ayrıntılı dökümüne http://www.loc.gov/catdir/cpso/lcco/ adresinden ulaşabilirsiniz.
Eserin durum bilgisi , o kaynağın diğer özelliklerini değil, sadece kitabın o anda raflardaki yerinde bulunup bulunmadığının bilgisidir. Eğer katalog kaydında eser rafta ibaresi yerine bir tarih veriyorsa kitap başka bir okuyucu üzerinde demektir.O zaman ,bu kitabı ödünç almak istiyorsanız, siz de katalog üzerinden, kitap iade edildiğinde ödünç almak istediğinizi gösteren bir uyarı ibaresi koyabilirsiniz. Bu yolu seçerseniz, kütüphane hesabınızdan şifreli oturum açmalısınız. Bu sayede, kitap iade edildiği zaman, e-posta adresinize gönderilecek olan bir mesaj, istediğiniz kitabın adınıza ayrılmış olduğunu size bildirecektir. Böylece aynı kitabı ödünç isteyen diğer kullanıcılara değil size öncelik tanınacaktır. Kitap ayırtma ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız
Artık bu aşamada, katalog üzerinden kitapların kütüphane içindeki yerlerini nasıl tesbit edeceğimizi ve LC sistemine göre sınıflandırılmış olan kitapları nasıl bulacağımızı öğrenmiş olduk. Ancak maalesef, kitaplar genellikle her zaman en son bilgileri içermeyebilir. Bu yüzden eğer güncel bir konuda araştırma yapmaktaysanız kütüphanemizin hizmete sunduğu veri tabanlarından da yararlanmalısınız. Kütüphanemiz web sayfasında EDS toplu tarama aracını kullanarak istediğiniz e-kaynak içerisinde konunuza göre tarama yapabileceğiniz gibi Abone Veri tabanları bölümünden seçeceğiniz bir veri tabanın da da tarama yapabilirsiniz. Veri tabanlarının logolarına tıkladığınızda kullanım kılavuzlarına erişebilirsiniz.
İnternet üzerinden araştırma yaparken gelişmiş arama motorları sayesinde birincil kaynaklardan farklı alanlara yönelik veritabanlarına, istatiksel verilere ve daha bir çok bilgi kaynağına ulaşmak mümkündür. Aynı zamanda, örneğin aşağıda adresi verilmiş olan sitede olduğu gibi internet üzerinden araştırma yapmaya yönelik faydalı kılavuzlara da ulaşılabilir.
http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html
Topladığınız kaynakların araştırmanız için ne derece faydalı, güvenilir ve objektif olduğuna karar verebilmek bilimsel bir araştırmanın en önemli yönlerinden biridir. En küçük bir atıftan, basılı ya da elektronik ortamda bulunan bir malzemeye kadar, her türlü kitap, makale, multimedya malzeme ya da web sayfasının bilimsel geçerliliği aynı ciddiyetle sorgulanmalıdır. Bu konuda yararlı bilgiler içeren aşağıdaki siteyi inceleyebilirsiniz.
